به گزارش خبرنگار مهر، محمد علایی ظهر پنجشنبه در کنگره ملی آبیاری و زهکشی ایران با اشاره به بحران شدید و فزاینده آب در کشور و به خصوص در شرق و فلات مرکزی ایران اظهار کرد: شرق ایران و به ویژه خراسان با مسئله کمبود آب بیگانه نیست.
وی بیان کرد: مشکل آب مسئله دیروز و امروز نیست بلکه آنچه باعث ایجاد بحران در مسئله آب شده فعالیت های ۶ دهه اخیر مدیریتی در این حوزه بوده است.
طرح آمایش سرزمین نداریم
معاون برنامه ریزی و بهبود اب منطقه ای خراسان رضوی مسئله آب را به دو زمان قبل و بعد از بحران تقسیم کرد و گفت: در سال های ابتدایی ۱۳۳۰ و پیش از آن جمعیتخراسان رضوی ۴۰۰ هزار نفر بود که ۲۹ درصد آن در شهرها و ۷۱ درصد نیز در روستاها ساکن بودند.
وی با بیان اینکه تعداد ۱۳ درصد شهرنشینان در مشهد ساکن بودند و باورهای خاصی در مورد آب از جمله مائده الهی بودن آب را داشتند افزود: در آن زمان مردم خود آب را مدیریت می کردند و جزء مالکیت آن ها بود و یکی از شاخصه های اجتماعی افراد نیز دارایی آنها از سهم آب بود.
وی با بیان اینکه هیچ طرح مدون مدیریتی که برگرفته از اطلاعات آمایش سرزمین باشد برای استان از سال های پیش از انقلاب وجود نداشته و تاکنون نیز نداریم ادامه داد: در حال حاضر استان ما جمعیت ۶ میلیونی دارد که ۵۳ درصد تراکم آن در مشهد با مساحتی کمتر از یک درصد خاک استان قرار گرفته اند.
علایی تصریح کرد: اگر سرانه متوسط مصرف آب را حدود ۸ میلیارد متر مکعب در نظر بگیریم، به میزان ۷ میلیارد و ۸۰۰ میلیون متر مکعب آب مصرفی شهرها و روستاها و ۲ میلیون متر مکعب نیز در بخش صنعت استفاده می شود.
وی خاطرنشان کرد: در استان خراسان میزان هدررفت آب ۳۰ درصد معادل ۲۱۰ میلیون متر مکعب است که این میزان در کشورهای اروپایی بین ۸ تا ۱۰ درصد است.
معاون برنامه ریزی و بهبود اب منطقه ای خراسان رضوی تاکید کرد: مادامی که مدیریت دولتی را در بحث آب داشته و احساس مالکانه مردم را از این مسئله حذف کنیم نمی توانیم جلو حفر چاه های غیرمجاز را بگیریم.
قداست آب از بین رفته است
معاون برنامه ریزی و بهبود اب منطقه ای خراسان رضوی با بیان اینکه نیاکان ما سرآمد جهانیان در برداشت، مصرف و انتقال آب بودند، خاطرنشان کرد: در هیچ جای دنیا و در ۲ هزار و ۵۰۰ سال پیش مردم در عمق ۳۵۰ متری از سطح زمین آب برداشت نمی کردند اما ایرانیان چنین تجربه هایی را داشتند.
وی ادامه داد: در گذشته آب مظهر قداست بود و مردم حرمت خاصی برای این نعمت الهی قائل بودند اما از زمانی که این منبع خدادای به یک کالای دولتی تبدیل و مالکیت آن از مردم گرفته و مردم به ریزه خورهای دولت تبدیل شده اند باورهای مردم نیز در قداست آب از بین رفت.
علایی مدیریت صحیح و بازچرخانی آب را از راه های حل بحران آب دانست و افزود: متاسفانه کشور ما از ابزارهای تمدنی غرب به بدترین نحو بهره برده است و در مسئله ابزارهای استفاده بهینه از آب نیز به همین صورت عمل کرده است.
وی با اشاره به اینکه کارشناسان آب سال هاست که نتوانسته اند بحران آب را در جامعه بیان کنند و هنوز هم به طور باید و شاید به این مسئله پرداخته نشده است تاکید کرد: بحث کیفیت آب بسیار مهم تر از کمیت آن است چرا که مردم با کمبود آب می توانند زندگی کنند اما با آب سمی و آلوده امکان زیستن وجود ندارد.
منابع آبی در آستانه خشکیدگی است
وی گفت: کشور ما در منطقه ای قرار دارد که توانایی بیابان شدنش بسیار بالاست و اینکه تاکنون توانسته ایم در چنین شرایط منطقه ای زندگی کنیم به خاطر نگاه خلاقانه مردم در زندگی و سازگاری آن ها با خشکسالی بوده است.
وی افزود: منابع تجدید ناپذیر کشور ۵/۷ میلیون متر مکعب است که برداشت بیش از حد از این منابع باعث شده است بیش از ۲ میلیون متر مکعب بیشتر از ظرفیت آب زیرزمینی در کشور برداشت شود.
علایی ادامه داد: استان خراسان استانی است که با هیچ دریایی ارتباط نداشته و همه زندگی مردم آن متکی به منابع آب های زیرزمینی اش بوده و لذا برداشت بیش از حد از این آب ها سفره های آب زیرزمینی را روز به روز با کاهش جدی و خشک شدن چشمه ها و قنات ها رو به رو کرده و این مسئله افزایش سطح دشت ها در سطح زمین را نیز در پی داشته است.
وی بحران آب را تهدیدی جدی برای از بین رفتن پایداری راه ها و ساختمان ها و خطوط انتقال انرژی دانست و تصریح کرد: در ۶ دهه گذشته راهکاری که در مواجه با این پدیده صورت گرفته است حفر چاه های عمیق و احداث سد روی رودخانه ها بوده چرا که در کشور ما ۱۰ میلیارد متر مکعب میزان هدر رفت آب از سدها توسط عمل تبخیر بوده است.
نظر شما